Chỉ số Contribution margin đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với các doanh nghiệp. Đây là công cụ đắc lực hỗ trợ các nhà đầu tư và nhà quản lý hiểu rõ hơn về khả năng sinh lời của từng sản phẩm hoặc dịch vụ. Không chỉ vậy, Contribution margin còn là thước đo để đánh giá hiệu quả quản lý chi phí và khả năng tạo ra lợi nhuận của doanh nghiệp. Hãy cùng Tạp Chí Tài Chính tìm hiểu chi tiết hơn về chỉ số này qua bài viết dưới đây!
Tổng quan về Contribution margin
Contribution margin là gì?
Contribution margin, hay còn gọi là Lãi trên biến phí hoặc Số dư đảm phí, là chỉ số thể hiện sự chênh lệch giữa doanh thu (giá bán) và chi phí biến đổi (biến phí). Nói một cách dễ hiểu, đây là phần doanh thu còn lại sau khi đã trừ đi các chi phí biến đổi, và nó cho biết doanh nghiệp có bao nhiêu nguồn lực để chi trả cho chi phí cố định (định phí) và tạo ra lợi nhuận.
Contribution margin có thể được áp dụng để phân tích trên từng đơn vị sản phẩm, một nhóm sản phẩm cụ thể hoặc tổng thể các mặt hàng mà doanh nghiệp cung cấp.
Contribution margin ratio là gì?
Một chỉ số khác liên quan đến Contribution margin là Contribution margin ratio còn được gọi là Tỷ lệ số dư đảm phí. Chỉ số này cho thấy mối quan hệ giữa doanh thu và số dư đảm phí, thể hiện rõ ràng rằng với mỗi đồng doanh thu tạo ra, doanh nghiệp có thể thu về bao nhiêu đồng số dư đảm phí. Đây là một công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh và khả năng quản lý chi phí của mình.
Phân biệt giữa Contribution margin và Gross margin
Thuật ngữ chứng khoán Contribution margin và Gross margin (biên lợi nhuận gộp) có điểm tương đồng là đều dùng để đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Thế nhưng, mục đích sử dụng của 2 chỉ số này khác nhau, vậy nên bạn cần nắm rõ để tránh nhầm lẫn.
Theo đó, Gross margin cho thấy phần lợi nhuận còn lại sau khi doanh thu đã trừ đi các chi phí trực tiếp liên quan đến sản xuất (giá vốn hàng bán). Ngược lại, Contribution margin đo lường lợi nhuận còn lại sau khi đã loại bỏ chi phí biến đổi.
| Tiêu chí | Contribution Margin | Gross Margin |
| Định nghĩa | Phản ánh phần doanh thu còn lại sau khi trừ đi chi phí biến đổi. | Phản ánh phần doanh thu còn lại sau khi trừ đi giá vốn hàng bán (COGS). |
| Công thức tính | Doanh thu – Chi phí biến đổi. | Doanh thu – Giá vốn hàng bán. |
| Phạm vi chi phí | Chỉ tính các chi phí biến đổi (variable costs) liên quan trực tiếp đến sản phẩm hoặc dịch vụ. | Bao gồm tất cả các chi phí liên quan đến sản xuất, cả biến đổi và cố định (fixed costs) trong giá vốn hàng bán. |
| Mục đích sử dụng | Được sử dụng để phân tích khả năng đóng góp của sản phẩm hoặc dịch vụ vào chi phí cố định và lợi nhuận. | Được sử dụng để đo lường hiệu quả sản xuất và lợi nhuận gộp của toàn bộ doanh nghiệp. |
| Mức độ chi tiết | Có thể tính toán chi tiết cho từng đơn vị sản phẩm, từng nhóm sản phẩm, hoặc toàn bộ doanh nghiệp. | Thường được tính toán tổng thể ở cấp doanh nghiệp hoặc ngành nghề. |
| Liên quan đến quyết định | Hỗ trợ quyết định về định giá sản phẩm, lựa chọn sản phẩm, và tối ưu hóa danh mục sản phẩm. | Hỗ trợ đánh giá hiệu quả sản xuất và khả năng sinh lời gộp từ các hoạt động sản xuất kinh doanh. |
| Ví dụ | Một sản phẩm có doanh thu 100.000 VNĐ, chi phí biến đổi là 60.000 VNĐ, contribution margin là 40.000 VNĐ. | Một sản phẩm có doanh thu 100.000 VNĐ, giá vốn hàng bán (COGS) là 70.000 VNĐ, gross margin là 30.000 VNĐ. |
Tóm lại:
- Contribution Margin tập trung vào chi phí biến đổi và khả năng đóng góp vào chi phí cố định và lợi nhuận.
- Gross Margin nhìn tổng thể hơn, bao gồm cả chi phí cố định trong sản xuất và phản ánh hiệu quả gộp của doanh nghiệp.
Cả hai chỉ số đều quan trọng, nhưng phục vụ cho các mục tiêu phân tích và ra quyết định khác nhau.
Vai trò của Contribution margin là gì?
Như đã nêu trên, Contribution Margin là công cụ đánh giá sự chênh lệch giữa doanh thu và chi phí biến đổi. Chỉ số này cho phép nhà quản lý nắm bắt được mối liên hệ giữa sản lượng và doanh thu. Đồng thời xác định mức cần thiết để bù đắp chi phí cố định và đạt được các mục tiêu kinh doanh đã đặt ra. Ngoài ra, nó còn giúp đánh giá khả năng tài chính hiện tại của doanh nghiệp thông qua các trường hợp sau:
- Số dư đảm phí nhỏ hơn chi phí cố định: Doanh nghiệp đứng trước nguy cơ thua lỗ, không đủ khả năng bù đắp chi phí cố định và chưa tạo ra lợi nhuận. Trong trường hợp này, cần xem xét lại chiến lược giá bán hoặc điều chỉnh chi phí cố định.
- Số dư đảm phí bằng chi phí cố định: Doanh nghiệp đạt điểm hòa vốn, đủ để bù đắp chi phí nhưng chưa có lợi nhuận. Lúc này, có thể cân nhắc tăng nhẹ giá bán để cải thiện lợi nhuận.
- Số dư đảm phí lớn hơn chi phí cố định: Doanh nghiệp hoạt động hiệu quả, tạo ra lợi nhuận sau khi đã trừ đi các chi phí cố định.
Cách tính Contribution margin kèm ví dụ minh hoạ
Số dư đảm phí đơn vị (Contribution margin per unit)
Chỉ số đo lường số dư đảm phí (Contribution margin per unit) trên mỗi sản phẩm, thể hiện mức độ đóng góp của từng đơn vị sản phẩm vào việc trang trải chi phí cố định của doanh nghiệp. Việc tính toán chỉ số này giúp nhà quản lý xác định sản lượng cần tiêu thụ để đảm bảo bù đắp chi phí cố định và đạt được lợi nhuận mục tiêu.
Công thức:
Số dư đảm phí đơn vị = Đơn giá – Chi phí biến đổi đơn vị
Ví dụ:
Doanh nghiệp X bán sản phẩm A với giá 100.000đ/sản phẩm, trong khi chi phí biến đổi cho mỗi đơn vị là 20.000đ. Khi áp dụng công thức, số dư đảm phí trên mỗi sản phẩm được tính như sau: 100.000 – 20.000 = 80.000đ
Số dư đảm phí toàn bộ
Số dư đảm phí toàn bộ được áp dụng để tính cho toàn bộ các sản phẩm và hàng hóa mà doanh nghiệp cung cấp. Chỉ số này cung cấp cho nhà quản lý một bức tranh tổng thể về tình hình sản xuất kinh doanh, giúp đánh giá hiệu quả hoạt động chung của doanh nghiệp.
Công thức:
Số dư đảm phí toàn bộ = Doanh thu bán hàng – Tổng chi phí biến đổi = Sản lượng bán hàng x Số dư đảm phí đơn vị
Ví dụ:
Trong trường hợp trên, nếu doanh nghiệp A bán được 2.000 sản phẩm B trong kỳ, tổng Số dư đảm phí sẽ được tính như sau: 2.000 x 60.000 = 120.000.000đ
Tỷ lệ số dư đảm phí
Tỷ lệ số dư đảm phí, còn được gọi là tỷ lệ lãi trên biến phí, được xác định bằng cách lấy số dư đảm phí chia cho doanh thu.
Công thức:
- Tỷ lệ số dư đảm phí = (Tổng số dư đảm phí/Tổng doanh thu) x 100%.
- Tỷ lệ số dư đảm phí (từng sản phẩm) = (Giá bán – Biến phí)/Giá bán x 100%.
Những ứng dụng của Contribution margin
Nền tảng để xác định cơ cấu sản phẩm
Đối với doanh nghiệp có danh mục sản phẩm đa dạng, thách thức lớn nhất đối với nhà quản lý là làm thế nào để phân bổ nguồn lực một cách hợp lý và hiệu quả nhất trong điều kiện năng lực sản xuất có giới hạn. Lúc này, chỉ số số dư đảm phí được sử dụng như một công cụ đánh giá từng dòng sản phẩm nhằm xác định sản phẩm nào nên được ưu tiên sản xuất.
Chẳng hạn, nếu mặt hàng A có số dư đảm phí cao hơn mặt hàng B, thì nguồn lực sẽ được ưu tiên cho mặt hàng A vì khả năng sinh lời của sản phẩm này cao hơn.
Yếu tố quyết định trong việc định giá sản phẩm
Việc định giá sản phẩm luôn là một quyết định mang tính chiến lược trong kinh doanh, đòi hỏi sự cân nhắc cẩn trọng và dựa trên những phân tích khoa học. Doanh nghiệp có thể sử dụng Lãi trên biến phí để xây dựng mức giá bán tối ưu, không chỉ đảm bảo bù đắp toàn bộ chi phí mà còn đạt được lợi nhuận mong muốn, góp phần gia tăng giá trị và sức cạnh tranh trên thị trường.
Tiêu chí để cân nhắc giữ lại hay loại bỏ một dòng sản phẩm
Trên thực tế, không phải sản phẩm hay bộ phận kinh doanh nào cũng mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc loại bỏ một sản phẩm không đồng nghĩa với việc giảm hoàn toàn chi phí, bởi các chi phí chung vẫn tồn tại và phải phân bổ lại, làm tăng giá thành các sản phẩm khác. Vì vậy, nhà quản lý cần cân nhắc kỹ số dư đảm phí và mối quan hệ với chi phí cố định trước khi đưa ra quyết định.
Cơ sở để thu hút nguồn vốn đầu tư
Contribution margin là một trong những chỉ số quan trọng mà nhà đầu tư và các bên liên quan sử dụng để đánh giá tiềm năng và năng lực của doanh nghiệp, đặc biệt khi xem xét việc rót vốn. Chỉ số này phản ánh khả năng của doanh nghiệp trong việc trang trải chi phí hoạt động và tạo ra lợi nhuận.
Số dư đảm phí càng cao chứng tỏ doanh nghiệp càng có tiềm lực và khả năng sinh lời lớn. Ngược lại, số dư đảm phí thấp thường thấy trong các ngành công nghiệp lao động như sản xuất, nơi chi phí biến đổi chiếm tỷ trọng lớn. Trong khi đó, các ngành sử dụng nhiều vốn thường có số dư đảm phí cao hơn.
Phương pháp lập báo cáo thu nhập theo cách tiếp cận số dư đảm phí
Contribution Margin là một chỉ số quan trọng giúp doanh nghiệp xây dựng báo cáo tài chính nội bộ chính xác. Sau khi hiểu rõ về Contribution Margin và cách áp dụng chỉ số này vào hoạt động kinh doanh, nhà quản trị cần biết cách lập báo cáo thu nhập dựa trên số dư đảm phí.
Nếu muốn lập báo cáo kết quả kinh doanh theo số dư đảm phí, trước tiên nhà quản trị cần thu thập các thông tin cơ bản như doanh thu bán hàng, giá thành sản phẩm, chi phí biến đổi và chi phí cố định. Khi đã có đầy đủ các dữ liệu tài chính, người lập báo cáo sẽ sử dụng công thức tính Lãi trên biến phí để xác định số dư đảm phí, sau đó đưa vào báo cáo thu nhập. Nhờ vậy, doanh nghiệp có thể đánh giá rõ ràng hơn về hiệu quả hoạt động và đưa ra quyết định kinh doanh chính xác hơn.
Giải pháp cải thiện chỉ số lợi nhuận trên đóng góp (contribution margin)
Tăng cường doanh thu
Theo công thức tính Số dư đảm phí, chỉ số này chịu ảnh hưởng chủ yếu từ hai yếu tố: Doanh thu và Chi phí biến đổi. Để cải thiện chỉ số này, nhiều doanh nghiệp thường tập trung vào việc gia tăng doanh thu, vì đây là giải pháp mang lại hiệu quả cao nhất. Các chiến lược phổ biến để nâng cao Lãi trên biến phí bao gồm upsell (bán thêm sản phẩm cao cấp hơn) và cross-sell (bán thêm sản phẩm bổ sung).
Tối ưu hóa chi phí biến đổi
Chi phí biến đổi là các khoản chi phí thay đổi theo quy mô sản xuất và số lượng sản phẩm tiêu thụ của doanh nghiệp. Khác với chi phí cố định, chi phí biến đổi có thể được doanh nghiệp kiểm soát và điều chỉnh linh hoạt để phù hợp với nhu cầu và khả năng sản xuất. Do đó, công ty có thể xem xét các phương án cắt giảm biến phí như lựa chọn nguyên vật liệu rẻ hơn hoặc thay đổi nhà cung cấp để giảm chi phí sản xuất và tối ưu hóa lợi nhuận.
Đánh giá và điều chỉnh giá bán
Một phương pháp cuối cùng để cải thiện Số dư đảm phí là tăng giá bán sản phẩm. Việc này giúp tăng doanh thu và kéo theo sự cải thiện của Số dư đảm phí. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần phải thận trọng khi đưa ra quyết định này, vì việc tăng giá có thể gây phản ứng tiêu cực từ khách hàng. Thậm chí có thể dẫn đến việc mất khách hàng trung thành và ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu.
Ứng dụng công nghệ để tối ưu hóa tài chính doanh nghiệp
Để xây dựng một doanh nghiệp mạnh mẽ với nền tảng tài chính vững chắc, ngoài việc sử dụng các chỉ tiêu tài chính, nhà quản trị cần có các công cụ hiệu quả để kiểm soát và quản lý dòng tiền một cách khoa học và bài bản.
Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã và đang áp dụng các giải pháp công nghệ để tối ưu hóa hoạt động vận hành tổng thể. Đặc biệt, trong công tác quản trị tài chính, giúp nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro tài chính. Một số công cụ công nghệ giúp tối ưu hóa tài chính doanh nghiệp phổ biến hiện nay có thể kể đến: 1Office, QuickBooks, Fathom, Float, Expensify…
Bài viết trên đã trả lời cho câu hỏi contribution margin là gì và cung cấp toàn bộ những thông tin liên quan đến contribution margin. Đồng thời, giới thiệu cách ứng dụng chỉ số này trong việc quản lý tài chính doanh nghiệp. Khi đưa ra bất kỳ quyết định nào trong doanh nghiệp, nhà quản trị cần phải thận trọng và cân nhắc kỹ lưỡng. Và hãy tiếp tục theo dõi Tạp Chí Tài Chính để cập nhật thêm kiến mới về chứng khoán hoặc các chỉ số như full margin, call margin… và dịch vụ tư vấn tài chính cá nhân bạn nhé!
