Thuật ngữ Depin đang trở thành chủ đề nóng trong cộng đồng crypto, khi ngày càng nhiều nhà đầu tư kỳ vọng đây sẽ là xu hướng dẫn dắt thị trường trong chu kỳ tăng trưởng sắp tới. Vậy Depin là gì? Trong bài viết này, Tạp Chí Tài Chính sẽ phân tích sâu hơn về DePIN, lý do nó đang được quan tâm và tác động của nó đến thị trường tài chính phi tập trung.
Thuật ngữ DePIN là gì?
Thuật ngữ DePIN (Decentralized Physical Infrastructure Network) dùng để chỉ các dự án xây dựng mạng lưới cơ sở hạ tầng trên blockchain, hoạt động như một nền tảng trung gian kết nối giữa bên cung cấp hạ tầng và khách hàng có nhu cầu sử dụng.
Chẳng hạn, trong mô hình của Grab, tài xế cung cấp phương tiện di chuyển, còn Grab đóng vai trò kết nối họ với khách hàng có nhu cầu đặt xe. Tương tự, các dự án DePIN áp dụng mô hình truyền thống nhưng tích hợp công nghệ blockchain, giúp giao dịch minh bạch và loại bỏ sự kiểm soát từ bên thứ ba.
Cơ sở hạ tầng trong hệ sinh thái DePIN được chia thành hai nhóm chính:
- Physical Resource Networks (PRNs): Cung cấp hạ tầng phần cứng như điểm phát WiFi, mạng 5G, hoặc hệ thống chia sẻ phương tiện như xe máy, ô tô điện…
- Digital Resource Networks (DRNs): Cung cấp hạ tầng dữ liệu như dịch vụ lưu trữ phi tập trung (Data storage), VPN, băng thông mạng…
So sánh DePIN với mô hình truyền thống Sharing Economy
Mặc dù DePIN và Sharing Economy có những điểm tương đồng trong việc kết nối bên cung cấp và bên sử dụng tài nguyên. Nhưng vẫn có sự khác biệt rõ ràng giữa hai mô hình này, dưới đây là bảng so sánh giúp bạn dễ dàng nhận biết sự khác nhau:
| Tiêu chí | DePIN | Sharing Economy |
| Khái niệm | Mô hình xây dựng mạng lưới cơ sở hạ tầng phi tập trung trên blockchain, giúp kết nối bên cung cấp hạ tầng và khách hàng. | Mô hình chia sẻ tài nguyên, hàng hóa giữa các bên, với một nền tảng trung gian kết nối họ và phân chia lợi nhuận. |
| Yếu tố minh bạch và phân quyền | Tính phân quyền cao, giao dịch minh bạch, không bị kiểm soát bởi bên thứ ba. Mỗi bên đều có thể tham gia quản trị thông qua token. | Thiếu phân quyền, người cung cấp tài nguyên phụ thuộc vào chính sách và mức phí của nền tảng. |
| Nhược điểm | Quá trình triển khai có thể gặp khó khăn, tốn thời gian và chi phí đầu tư ban đầu. | Người cung cấp tài nguyên dễ bị ảnh hưởng bởi chính sách và thay đổi mức phí của nền tảng. |
| Cơ chế hoạt động | Người cung cấp hạ tầng nhận token làm phần thưởng, có quyền tham gia quản trị hệ thống thông qua blockchain và token governance. | Người cung cấp tài nguyên phụ thuộc vào nền tảng trung gian và chia sẻ lợi nhuận theo chính sách của nền tảng. |
Cách thức mô hình hoạt động của DePIN
DePIN được phát triển từ nguyên lý của Internet of Things (IoT), kết hợp với blockchain và tiền mã hóa để cho phép mọi người trên toàn thế giới cùng nhau xây dựng, duy trì và vận hành các mạng vật lý mà không cần đến bất kỳ tổ chức trung gian nào. Để đảm bảo hoạt động hiệu quả, DePIN cần 4 yếu tố cơ bản sau:
Cơ sở hạ tầng vật lý
DePIN yêu cầu các tài nguyên vật lý như mạng di động, điểm phát sóng, bộ định tuyến không dây hoặc các máy chủ đám mây để hỗ trợ hệ thống vận hành.
Cơ sở hạ tầng điện toán ngoài chuỗi
DePIN sử dụng phần mềm trung gian để kết nối giữa thế giới vật lý và blockchain. Các hoạt động thực tế của người dùng sẽ được ghi lại và phí dịch vụ sẽ được phân bổ cho các nhà cung cấp phần cứng, với dữ liệu có thể được dùng cho các ứng dụng khác trên blockchain.
Token Incentives
Các cá nhân tham gia vào việc xây dựng mạng DePIN sẽ nhận phần thưởng dưới dạng token. Điều này khuyến khích họ góp phần phát triển mạng lưới trước khi dự án có thể tạo ra doanh thu ổn định từ nhu cầu của người sử dụng.
Người dùng cuối
Khi mạng đã được thiết lập, người dùng cuối có thể bắt đầu chi trả để sử dụng các dịch vụ mà DePIN cung cấp trong thực tế.
Lợi ích và hạn chế của DePIN
Lợi ích của của DePIN
DePIN mang đến một làn sóng mới cho thị trường crypto nhờ khả năng kết nối với các sản phẩm và cơ sở hạ tầng ngoài thế giới thực. Dưới đây là những lợi ích của DePIN mang lại:
- Phi tập trung: Nhờ áp dụng công nghệ blockchain, DePIN sở hữu tính phi tập trung, điều này giúp các giao dịch giữa người dùng và khách hàng trở nên minh bạch và tăng cường sự phân quyền trong mạng lưới, so với các dự án Web2 truyền thống.
- Công bằng và minh bạch: DePIN đảm bảo sự công bằng giữa các bên tham gia, từ nền tảng đến nhà cung cấp và khách hàng. Giá trị của các sản phẩm trong hệ sinh thái DePIN được xác định dựa trên cộng đồng, không phải một tổ chức hay thực thể trung gian.
- Tối ưu hóa lợi nhuận: DePIN tạo cơ hội cho người dùng tận dụng cơ sở hạ tầng vật lý trong thế giới thực để gia nhập không gian Web3, qua đó tối ưu hóa lợi nhuận của họ.
- Tính mở rộng: DePIN mở rộng hệ sinh thái blockchain bằng cách kết nối Web3 với các sản phẩm và cơ sở vật chất ngoài đời thực, góp phần nâng cao khả năng mở rộng và phát triển bền vững cho Web3.DePIN mang đến một làn sóng mới cho thị trường crypto nhờ khả năng kết nối với các sản phẩm và cơ sở hạ tầng ngoài thế giới thực. Dưới đây là những ưu điểm nổi bật của DePIN:
- Phi tập trung: Nhờ áp dụng công nghệ blockchain, DePIN sở hữu tính phi tập trung, điều này giúp các giao dịch giữa người dùng và khách hàng trở nên minh bạch và tăng cường sự phân quyền trong mạng lưới, so với các dự án Web2 truyền thống.
- Công bằng và minh bạch: DePIN đảm bảo sự công bằng giữa các bên tham gia, từ nền tảng đến nhà cung cấp và khách hàng. Giá trị của các sản phẩm trong hệ sinh thái DePIN được xác định dựa trên cộng đồng, không phải một tổ chức hay thực thể trung gian.
- Tối ưu hóa lợi nhuận: DePIN tạo cơ hội cho người dùng tận dụng cơ sở hạ tầng vật lý trong thế giới thực để gia nhập không gian Web3, qua đó tối ưu hóa lợi nhuận của họ.
- Tính mở rộng: DePIN mở rộng hệ sinh thái blockchain bằng cách kết nối Web3 với các sản phẩm và cơ sở vật chất ngoài đời thực, góp phần nâng cao khả năng mở rộng và phát triển bền vững cho Web3.
Hạn chế của DePIN
Dù DePIN thu hút sự quan tâm nhờ tính phi tập trung và khả năng tối ưu hóa nguồn vốn của người tham gia, nhưng mô hình này vẫn tồn tại một số hạn chế:
- Số lượng dự án DePIN còn ít: Hiện tại, DePIN chỉ có hơn 61 dự án với tổng giá trị khoảng 11 tỷ USD, một con số tương đối nhỏ so với các mảng khác như GameFi, Lending/Borrowing, dù đã hình thành từ 2021.
- Khó khăn trong phát triển mô hình bền vững: Doanh thu chưa đủ ổn định, DePIN gặp phải các rào cản về pháp lý và công nghệ, làm chậm sự phát triển.
- Khó khăn trong việc tiếp cận người dùng: Công nghệ blockchain và kiến thức về không gian Web3 vẫn còn mới mẻ đối với nhiều người dùng, tạo ra các rào cản trong việc mở rộng thị trường.
Vì sao DePIN trở thành xu hướng trên thị trường?
Theo Messari, trong năm 2023, mảng DePIN thu hút 1 tỷ USD đầu tư, với Filecoin và Helium gọi vốn thành công 500 triệu USD. Mặc dù chưa cao bằng các mảng khác như Gaming hay Lending/Borrowing, DePIN đang khẳng định vị thế trong sàn crypto. Trong khi doanh thu của nhiều dự án giảm mạnh, các dự án DePIN chỉ giảm 20-60%, một con số ấn tượng trong giai đoạn thị trường giảm.
Đa số các dự án DePIN được xây dựng trên nền tảng Solana, nổi bật với tính mở rộng và hiệu suất cao. Solana cũng đang tích cực nâng cấp để tăng cường hiệu suất, giúp các dự án DePIN phát triển. Các chuyên gia cho rằng DePIN có tiềm năng vượt qua nhiều công nghệ hiện tại. Chẳng hạn như, Hivemapper ứng dụng blockchain trong việc cung cấp dữ liệu địa lý.
Tổng quan về hệ sinh thái DePIN
Các dự án DePIN hiện được phân thành hai nhóm chính: PRNs (Physical Resource Networks) và DRNs (Digital Resource Networks). Một số dự án nổi bật của DePIN bao gồm:
PRNs (Cơ sở hạ tầng phần cứng)
- Helium: Cung cấp hạ tầng LoRaWAN, giúp người dùng kết nối Internet với dung lượng thấp nhờ phần cứng gateway. Ngoài ra, Helium còn phát triển các mạng 5G, 3G và có giá trị thị trường hơn 1 tỷ USD.
- Hivemapper: Gọi vốn 25 triệu USD trong năm 2023, Hivemapper sử dụng dashcam để thu thập dữ liệu và phát triển bản đồ địa lý, với phần thưởng token HONEY cho người tham gia.
DRNs (Cơ sở hạ tầng dữ liệu)
- Filecoin: Cung cấp dịch vụ lưu trữ dữ liệu, khuyến khích người dùng chia sẻ dung lượng lưu trữ và đã thu hút tới 250 triệu USD vốn đầu tư tính đến 2023, với giá trị thị trường từng đạt 300 tỷ USD.
- The Graph: Cung cấp cơ sở hạ tầng cho việc truy vấn và lập chỉ mục dữ liệu blockchain, khuyến khích các nhà phát triển xây dựng API để hỗ trợ người dùng tìm kiếm dữ liệu.
Các đồng tiền DePIN hàng đầu theo vốn hóa thị trường
Các DePIN token ứng dụng blockchain để cung cấp năng lượng cho các dịch vụ thực tế như mạng không dây và năng lượng. Các dự án DePIN sử dụng token để khuyến khích người dùng và bảo mật mạng, tạo ra giải pháp thay thế cho mô hình truyền thống. Các nền tảng hàng đầu như Theta Network tập trung vào phân phối nội dung và tài nguyên kỹ thuật số, mở ra cơ hội mới cho thị trường phi tập trung.
Danh sách các đồng tiền điện tử DePIN hàng đầu theo vốn hóa thị trường có thể kể đến: Bittensor, Render, Filecoin, The Graph, JasmyCoin, BitTorrent, Helium, AKash Network, Grass, Live Peer, OriginTrail, Siacoin, Ankr Network, Aethir, Nosana….
Những ngành DePIN và các dự án tiền điện tử DePIN
Những ngành của DePIN
DePIN tạo ra các mạng lưới chia sẻ tài nguyên P2P, cho phép truy cập linh hoạt mà không cần phụ thuộc vào các nhà cung cấp trung gian. Thông qua công nghệ blockchain, các dự án DePIN đảm bảo tính minh bạch, bảo mật và nâng cao hiệu quả phát triển cơ sở hạ tầng.
Các thành phần chính trong hệ sinh thái DePIN bao gồm:
- Server Network: Hệ thống các máy chủ cung cấp tài nguyên tính toán và lưu trữ dữ liệu cho mạng lưới.
- Wireless Network: Cơ sở hạ tầng phục vụ truyền thông và kết nối không dây, đảm bảo liên lạc thông suốt giữa các thiết bị trong hệ thống.
- Sensor Network: Mạng lưới các thiết bị cảm biến thu thập và chia sẻ dữ liệu từ thế giới thực như thông tin về thời tiết, môi trường, giao thông, v.v.
- Energy Network: Mạng lưới năng lượng phân tán, kết nối và quản lý các nguồn năng lượng nhỏ lẻ để tạo ra một hệ thống năng lượng linh hoạt và tối ưu.
Các dự án tiền điện tử DePIN
Filecoin
Là một giải pháp blockchain cho phép lưu trữ dữ liệu phi tập trung. Người dùng có thể cho thuê hoặc mua dung lượng lưu trữ, với token FIL dùng để thanh toán cho việc lưu trữ và truy xuất dữ liệu. Filecoin sử dụng blockchain để ghi nhận giao dịch và đảm bảo dữ liệu được lưu trữ một cách an toàn.
Render Network
Là nền tảng cho phép người dùng chia sẻ sức mạnh GPU chưa sử dụng để hỗ trợ các dự án render đồ họa và hiệu ứng 3D. Người dùng nhận token RNDR đổi lại. Với mạng lưới P2P, Render tối ưu hóa việc sử dụng sức mạnh tính toán, giúp đơn giản hóa quy trình render và streaming 3D.
Arweave
Là blockchain cung cấp giải pháp lưu trữ dữ liệu với cấu trúc đặc biệt gọi là blockweave. Blockweave cho phép lưu trữ dữ liệu on-chain, mở rộng dễ dàng và tiết kiệm chi phí.
Akash Network
Là nền tảng điện toán đám mây phi tập trung, mã nguồn mở, kết nối các máy chủ với tài nguyên điện toán đám mây qua Akash Marketplace. Người dùng có thể mua và bán tài nguyên điện toán để lưu trữ ứng dụng.
Helium
Là mạng không dây phi tập trung trên Solana, hỗ trợ kết nối IoT (Internet of Things) kết nối với internet an toàn và tiết kiệm. Người dùng có thể sử dụng thiết bị Hotspot để cung cấp vùng phủ sóng và nhận thưởng bằng token HNT. Helium áp dụng cơ chế Proof of Coverage (PoC) để xác minh hoạt động, tạo giải pháp kết nối IoT hiệu quả và bảo mật hơn so với mạng truyền thống.
DePIN mở ra một cách tiếp cận mới để xây dựng và vận hành cơ sở hạ tầng trong thế giới thực theo hướng công bằng, hiệu quả và có lợi cho tất cả những người tham gia. Khi công nghệ blockchain kết hợp với cơ sở hạ tầng truyền thống, nhiều ứng dụng đột phá sẽ xuất hiện, giúp DePIN ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn cầu. Đừng quên theo dõi Tạp Chí Tài Chính để cập nhật nhanh chóng các thuật ngữ crypto, tin tức về đầu tư tài chính và các dịch vụ tư vấn tài chính cá nhân mới nhất.
