Hard Fork là một trong những thuật ngữ quan trọng trong thế giới crypto, ảnh hưởng đến sự phát triển của blockchain. Vậy hard fork là gì, nó hoạt động ra sao, và có những lợi ích, hạn chế nào? Qua bài viết này Tạp Chí Tài Chính sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hard fork cũng như cách phân biệt với soft fork.
Hard Fork là gì?
Hard Fork là một bản cập nhật lớn của blockchain, khiến mạng lưới chia tách thành hai chuỗi riêng biệt và không còn tương thích với nhau. Khi hard fork diễn ra, các node (máy tính tham gia mạng lưới) cập nhật phần mềm mới sẽ tiếp tục xác minh giao dịch và tạo khối trên chuỗi mới. Trong khi đó, các node không cập nhật vẫn duy trì hoạt động trên chuỗi cũ.
Hard Fork thường xảy ra khi cộng đồng không đạt được sự đồng thuận về hướng phát triển hoặc cần nâng cấp quan trọng cho hệ thống. Kết quả là hai blockchain hoạt động song song, tạo ra hai đồng tiền điện tử khác nhau.
Hiểu đúng về cách thức hoạt động của Hard Fork
Hard fork trong blockchain thường diễn ra để đáp ứng nhu cầu của cộng đồng và cải thiện hệ thống tiền điện tử. Lý do dẫn đến hard fork có thể bao gồm:
- Sửa lỗi trong phiên bản phần mềm cũ.
- Bổ sung tính năng mới để nâng cấp mạng lưới.
- Sự bất đồng trong cộng đồng về hướng phát triển của đồng tiền điện tử.
Ví dụ, tại thời điểm viết bài, cộng đồng crypto đang háo hức chờ đợi hard fork Beacon Chain của Ethereum 2.0. Sự kiện này được kỳ vọng sẽ mang đến nhiều cải tiến, bao gồm khả năng giúp các node mạng chạy trên thiết bị di động.
Ngoài ra, hard fork đôi khi cũng được sử dụng như một chiến lược quảng bá để thu hút sự chú ý đến một đồng tiền điện tử mới. Một ví dụ điển hình là Bitcoin Gold, khi tất cả những người nắm giữ Bitcoin vào tháng 10/2017 đều nhận được một lượng Bitcoin Gold tương ứng thông qua airdrop.
Hard fork có thể xảy ra trên bất kỳ blockchain nào, không chỉ giới hạn ở Bitcoin hay Ethereum. Chẳng hạn, Cardano Mary, một hard fork quan trọng của Cardano, đã diễn ra vào tháng 3/2021 để mở rộng khả năng hỗ trợ nhiều loại tài sản trên blockchain này.
Ví dụ minh hoạ về Hard Fork
Khi một cộng đồng quyết định thực hiện hard fork, có ba kịch bản phổ biến có thể xảy ra:
Một blockchain vẫn chiếm ưu thế, blockchain còn lại bị lu mờ
Trong một số trường hợp, sau khi hard fork, chỉ một blockchain tiếp tục phát triển mạnh mẽ, trong khi các blockchain khác dần mất đi sự chấp nhận và giá trị.
Ví dụ:
- Bitcoin Classic (BXC) và Bitcoin Unlimited từng là các phiên bản fork của Bitcoin nhằm mở rộng kích thước khối, nhưng không thể thu hút đủ sự ủng hộ.
- Trong khi đó, Bitcoin gốc vẫn là đồng tiền mã hóa được yêu thích nhất, duy trì vị trí số một trên thị trường crypto.
Cả hai blockchain cùng tồn tại và có giá trị gần ngang nhau
Trong một số trường hợp hiếm hoi, hai blockchain sau hard fork đều được cộng đồng chấp nhận và tiếp tục phát triển độc lập.
Ví dụ:
- Bitcoin Cash (BCH) là một fork của Bitcoin được tạo ra vào năm 2017 với kích thước khối lớn hơn (8MB, sau này mở rộng lên 32MB vào năm 2018).
- Mặc dù không thể vượt qua Bitcoin, BCH vẫn là một trong top 20 loại tiền điện tử lớn nhất theo vốn hóa thị trường.
So với các hard fork khác từng xảy ra, BCH có thể được xem là một fork thành công.
Cả hai blockchain vẫn tồn tại, nhưng một trong số đó thống trị hoàn toàn
Trường hợp này xảy ra khi cả hai blockchain sau hard fork vẫn được sử dụng, nhưng một trong số đó vượt trội về mức độ chấp nhận và giá trị.
Ví dụ điển hình: Ethereum vs. Ethereum Classic (ETC)
- Tháng 4/2016, một tổ chức tự trị phi tập trung có tên DAO được xây dựng trên Ethereum với mục tiêu trở thành một quỹ đầu tư mạo hiểm phi tập trung.
- Tháng 7/2016, DAO bị hack do một lỗ hổng trong mã nguồn, khiến 50 triệu USD ETH bị đánh cắp.
- Để khắc phục sự cố, Ethereum đã thực hiện hard fork tại khối 1.920.000, hoàn trả số tiền bị mất cho các nhà đầu tư.
- Tuy nhiên, một nhóm trong cộng đồng phản đối quyết định này và tiếp tục duy trì blockchain cũ, đặt tên là Ethereum Classic (ETC).
Kết quả:
- Ethereum (ETH) trở thành blockchain chính, hiện là đồng tiền mã hóa lớn thứ hai thế giới theo vốn hóa thị trường.
- Ethereum Classic (ETC) vẫn tồn tại nhưng có quy mô nhỏ hơn rất nhiều, thậm chí không nằm trong top 50 tiền điện tử hàng đầu.
Điều này cho thấy rằng, mặc dù một hard fork có thể tạo ra hai blockchain độc lập, nhưng không phải lúc nào chúng cũng có giá trị ngang nhau.
Phân biệt Hard Fork và Soft Fork
Giống nhau
Hard fork và soft fork là hai công cụ hữu hiệu để nâng cấp và cải tiến blockchain. Cả hai phương pháp này đều được sử dụng khi cần thay đổi quy tắc hoặc bổ sung tính năng mới cho hệ thống, nhằm mục tiêu cải thiện hiệu suất, bảo mật hoặc mở rộng khả năng của blockchain.
Tuy nhiên, để thực hiện một hard fork hoặc soft fork thành công, đòi hỏi sự đồng thuận của một phần đáng kể cộng đồng, điều này chứng tỏ tầm quan trọng của yếu tố cộng đồng trong quá trình phát triển và quản lý một blockchain.
Khác nhau
| Tiêu chí | Hard Fork | Soft Fork |
| Định nghĩa | Bản nâng cấp lớn làm chia tách blockchain thành hai chuỗi riêng biệt, không tương thích với nhau. | Bản nâng cấp nhỏ, giúp blockchain vẫn duy trì một chuỗi duy nhất và tương thích ngược. |
| Tính tương thích | Không tương thích ngược – tạo ra blockchain mới. | Tương thích ngược – blockchain vẫn là một. |
| Sự phân tách | Có thể dẫn đến hai blockchain độc lập với quy tắc riêng. | Vẫn chỉ có một blockchain, nhưng quy tắc chặt chẽ hơn. |
| Cách thức hoạt động | Hai chuỗi hoạt động song song sau khi tách. | Blockchain vẫn giữ nguyên một chuỗi duy nhất. |
| Ảnh hưởng đến người dùng | Người dùng có thể phải chọn sử dụng blockchain nào. | Người dùng không cần thay đổi gì, nhưng có thể bị hạn chế nếu không nâng cấp. |
| Ảnh hưởng đến thợ đào | Thợ đào phải chọn một blockchain để khai thác. | Thợ đào chưa nâng cấp vẫn hoạt động được nhưng có thể bị hạn chế. |
| Mức độ thay đổi | Áp dụng các thay đổi lớn như tăng kích thước khối, thay đổi thuật toán. | Chủ yếu là điều chỉnh nhỏ như thắt chặt quy tắc xác thực giao dịch. |
| Nguyên nhân chính | Bất đồng trong cộng đồng hoặc cần nâng cấp quan trọng. | Cải thiện hiệu suất, bảo mật hoặc bổ sung tính năng mới. |
| Ví dụ thực tế | Bitcoin Cash (BCH) từ Bitcoin.Ethereum Classic (ETC) từ Ethereum. | SegWit của Bitcoin.Taproot của Bitcoin. |
Tóm lại:
- Hard fork là một sự thay đổi mạnh mẽ, có thể tạo ra một blockchain mới.
- Soft fork là một bản nâng cấp nhẹ nhàng, không gây chia rẽ blockchain nhưng vẫn đảm bảo các quy tắc mới được áp dụng.
Các sự kiện Hard Fork nổi bật
Một số sự kiện hard fork đáng chú ý trong ngành crypto:
Hard Fork Bitcoin Cash (BCH) – 2017
Vào ngày 1/8/2017, Bitcoin trải qua một đợt hard fork quan trọng, dẫn đến sự ra đời của Bitcoin Cash (BCH). Nguyên nhân chính là sự bất đồng trong cộng đồng về cách giải quyết vấn đề tắc nghẽn giao dịch. Một nhóm ủng hộ việc tăng kích thước khối để giúp mạng lưới xử lý giao dịch nhanh hơn, trong khi nhóm còn lại muốn giữ nguyên thiết kế cũ.
Kết quả là Bitcoin Cash được tạo ra với kích thước khối lớn hơn (8MB so với 1MB của Bitcoin), giúp xử lý nhiều giao dịch hơn. Sau hard fork, BCH nhanh chóng trở thành một trong những đồng tiền mã hóa có vốn hóa thị trường lớn, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư.
Hard Fork Ethereum Classic (ETC) – 2016
Sau vụ hack DAO năm 2016, cộng đồng Ethereum đối mặt với quyết định khó khăn: nên giữ nguyên blockchain hay hoàn nguyên giao dịch để lấy lại số tiền bị mất? Cuối cùng, Ethereum thực hiện hard fork để hoàn trả tài sản bị đánh cắp, nhưng một nhóm không đồng tình với quyết định này và tiếp tục duy trì phiên bản cũ, gọi là Ethereum Classic (ETC).
Ethereum Classic hoạt động dựa trên nguyên tắc “Code is Law” (Mã là luật), nghĩa là một khi giao dịch được ghi vào blockchain, nó không thể thay đổi. Điều này thu hút những người ủng hộ tính bất biến và phi tập trung của blockchain. Tuy nhiên, ETC từng bị tấn công 51% vào năm 2019 và 2020, gây thiệt hại hàng triệu USD.
Hard Fork The Merge – 2022
The Merge là một trong những hard fork quan trọng nhất của Ethereum, diễn ra vào ngày 15/9/2022. Đây là sự kiện đánh dấu việc Ethereum chuyển đổi từ cơ chế Proof of Work (PoW) sang Proof of Stake (PoS), giúp giảm tiêu thụ năng lượng đến 99,95% và tăng tính bảo mật cho mạng lưới.
Trước The Merge, giá ETH đã tăng mạnh do kỳ vọng tích cực từ thị trường. Sau khi sự kiện diễn ra, Ethereum vẫn duy trì vị thế là đồng tiền mã hóa lớn thứ hai trên thị trường.
Hard Fork Litecoin Cash (LCC) – 2018
Vào ngày 18/2/2018, một nhóm nhà phát triển đã tách khỏi blockchain của Litecoin để tạo ra Litecoin Cash (LCC). Điểm khác biệt chính là LCC sử dụng thuật toán SHA-256 thay vì Scrypt như Litecoin, giúp cải thiện tốc độ giao dịch và giảm chi phí. Người sở hữu Litecoin trước hard fork sẽ nhận được 10 LCC cho mỗi LTC.
Hard Fork Shelley của Cardano – 2020
Vào tháng 7/2020, Cardano thực hiện hard fork Shelley, đánh dấu bước chuyển đổi từ giai đoạn Byron sang Shelley. Điều này giúp tăng tính phân quyền, cho phép người dùng tham gia xác thực giao dịch thông qua cơ chế staking, nâng cao bảo mật và hiệu suất của mạng lưới.
Hard fork là những cột mốc quan trọng trong sự phát triển của blockchain, giúp nâng cấp hệ thống hoặc tạo ra phiên bản mới khi có bất đồng trong cộng đồng. Một số hard fork như Bitcoin Cash và Ethereum Classic đã tạo ra các blockchain mới, trong khi các hard fork như The Merge và Shelley giúp cải thiện hệ thống mà không làm thay đổi blockchain gốc.
Lợi ích của Hard Fork
Hard fork không chỉ giúp nâng cấp công nghệ mà còn thể hiện sự phát triển liên tục và đổi mới trong thế giới blockchain. Đây là cách cộng đồng phản ứng với những thách thức, tối ưu hóa hệ thống và mở ra những hướng đi mới để phục vụ nhu cầu ngày càng cao của người dùng.
Lợi ích của Hard Fork:
- Nâng cấp nhanh chóng: Hard fork cho phép blockchain thực hiện các cải tiến lớn trong thời gian ngắn, giúp hệ thống trở nên mạnh mẽ và hiệu quả hơn.
- Giải quyết xung đột: Khi có bất đồng về hướng đi của dự án, hard fork giúp các nhóm phát triển theo đuổi tầm nhìn riêng mà không ảnh hưởng đến phần còn lại của cộng đồng.
- Tăng cường bảo mật và tính năng mới: Các hard fork thường đi kèm với những cải tiến về bảo mật và công nghệ, giúp blockchain hoạt động an toàn và tối ưu hơn.
Hạn chế của Hard Fork
Mặc dù hard fork mang lại nhiều lợi ích, nhưng nó cũng đi kèm với không ít khó khăn và rủi ro.
- Chia rẽ cộng đồng: Khi có bất đồng về hướng phát triển, một nhóm có thể tách ra để tạo chain mới, trong khi nhóm khác tiếp tục sử dụng chain cũ. Điều này có thể gây tranh cãi và làm suy yếu dự án ban đầu.
- Nguy cơ bảo mật: Trong giai đoạn chuyển đổi, cả hai blockchain có thể trở thành mục tiêu của hacker. Một trong những rủi ro phổ biến là tấn công replay, khi giao dịch trên một chain bị sao chép và thực hiện trên chain kia mà không có sự kiểm soát chặt chẽ.
- Sự nhầm lẫn của người dùng: Việc tồn tại hai blockchain với các quy tắc khác nhau có thể khiến người dùng khó phân biệt. Nếu không cẩn thận, họ có thể gửi nhầm tài sản vào chain không mong muốn, dẫn đến mất mát.
- Tốn kém tài nguyên: Hard fork yêu cầu nhiều thời gian, công sức và chi phí để phát triển, thử nghiệm và triển khai. Ngoài ra, nếu cả hai blockchain tiếp tục tồn tại, việc duy trì song song cũng tiêu tốn nhiều nguồn lực.
Hard fork là một sự kiện quan trọng trong thế giới crypto, giúp blockchain nâng cấp và phát triển nhưng cũng đi kèm với rủi ro. Hiểu rõ về hard fork là gì, cách thức hoạt động, lợi ích và hạn chế của nó sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu hơn về thị trường tiền điện tử. Khi đầu tư vào các dự án có khả năng xảy ra hard fork, hãy luôn cập nhật tin tức về thuật ngữ crypto, đầu tư tài chính và tìm kiếm tư vấn tài chính cá nhân để đưa ra quyết định sáng suốt.
