Call margin là một trong những thuật ngữ chứng khoán quan trọng mà nhà đầu tư cần hiểu rõ để quản lý tài khoản một cách hiệu quả. Trong bài viết này, hãy cùng Tạp Chí Tài Chính tìm hiểu chi tiết về khái niệm call margin, dấu hiệu nhận biết, cách tính, và những hậu quả của việc bị call margin.
Margin là gì?
Margin trong chứng khoán là khoản vay mà nhà đầu tư sử dụng để mua thêm cổ phiếu, dựa trên tài sản thế chấp trong tài khoản. Đây là công cụ tài chính phổ biến, giúp nhà đầu tư tăng cơ hội sinh lời nhưng cũng đi kèm rủi ro cao.
Việc sử dụng margin đòi hỏi sự hiểu biết sâu về phân tích cơ bản chứng khoán và phân tích kỹ thuật để đảm bảo các quyết định đầu tư hiệu quả.
Call margin là gì?
Margin call là gì? Là thuật ngữ chỉ việc công ty chứng khoán gửi thông báo yêu cầu nhà đầu tư bổ sung tiền hoặc bán bớt chứng khoán để đảm bảo tỷ lệ ký quỹ đạt ngưỡng an toàn. Điều này nhằm bảo vệ vốn của nhà đầu tư khi giá trị tài khoản giảm xuống dưới mức quy định.
Ví dụ call margin là gì dễ hiểu
X muốn mua 2.000 cổ phiếu XYZ trị giá 200 triệu đồng nhưng chỉ có 100 triệu đồng. X quyết định vay thêm từ công ty chứng khoán M theo tỷ lệ ký quỹ 1:2, tức X góp 1 phần vốn và vay thêm 2 phần. Công ty M quy định tỷ lệ call margin là 30%.
Sau một thời gian, giá cổ phiếu XYZ giảm mạnh, khiến tổng giá trị tài khoản của X giảm xuống còn 140 triệu đồng. Trong đó, 100 triệu đồng là khoản vay từ công ty M, nên phần vốn thực của X chỉ còn 40 triệu đồng.
Tỷ lệ giá trị thực so với tổng tài sản của X là:
40 triệu / 140 triệu = 28,5%, thấp hơn mức 30% mà công ty M quy định.
Vì vậy, công ty M sẽ kích hoạt call margin, yêu cầu X bổ sung thêm tiền hoặc bán bớt cổ phiếu để đưa tỷ lệ ký quỹ về mức an toàn.
Khi nào thì bị call margin?
Mỗi công ty chứng khoán có quy định riêng về tỷ lệ call margin, và cách tính margin sẽ thay đổi theo chính sách cụ thể của từng công ty. Ví dụ sau đây minh họa cách tính cụ thể:
Ví dụ:
Công ty chứng khoán A quy định tỷ lệ ký quỹ đối với cổ phiếu X là 50%. Nhà đầu tư có 1 tỷ đồng và vay thêm 500 triệu đồng từ công ty chứng khoán để mua cổ phiếu X. Tổng giá trị đầu tư ban đầu là 1,5 tỷ đồng. Cổ phiếu X được sử dụng làm tài sản đảm bảo cho khoản vay ký quỹ.
Call margin xảy ra khi giá cổ phiếu X giảm 60% so với thời điểm nhà đầu tư bắt đầu sử dụng margin.Tính toán lỗ:
- Lỗ không sử dụng margin: 60% của 1 tỷ = 600 triệu đồng.
- Lỗ khi sử dụng margin: 60% của 1,5 tỷ = 900 triệu đồng.
- Sau khi trừ khoản vay 500 triệu, tài sản ròng còn lại là 100 triệu đồng.
Tỷ lệ tài sản ròng:
- Tỷ lệ tài sản ròng so với giá trị cổ phiếu lúc đó là 100 triệu ÷ 600 triệu = 16,67%.
- Vì tỷ lệ này thấp hơn 50%, công ty chứng khoán sẽ call margin.
Vì tỷ lệ này thấp hơn mức ký quỹ ban đầu (50%), công ty chứng khoán sẽ thực hiện call margin. Lúc này, nhà đầu tư cần:
- Bổ sung tiền vào tài khoản để tỷ lệ tài sản ròng đạt 50%.
- Bán bớt cổ phiếu để giảm số tiền vay và tăng tỷ lệ ký quỹ lên 50%.
Trường hợp bổ sung tiền:
(100 triệu + Số tiền nộp thêm)/( 500 triệu + Số tiền nộp thêm) > 50%
Trường hợp bán cổ phiếu:
(Giá trị cổ phiếu hiện tại + số lượng cổ phiếu*giá)/( Số tiền vay) > Tỷ lệ Call Margin
Nhà đầu tư sẽ phải bán đủ cổ phiếu để đạt tỷ lệ ký quỹ 50% hoặc cao hơn, tùy theo quy định của công ty chứng khoán.
Cách tính call margin như thế nào?
Khi nhà đầu tư bị call margin, họ cần bổ sung tài sản ký quỹ. Dưới đây là hai công thức quan trọng mà nhà đầu tư cần nắm rõ:
Công thức tính giá trị chứng khoán ký quỹ bổ sung
Giá trị chứng khoán cần ký quỹ bổ sung = (Tỷ lệ ký quỹ – Tỷ lệ ký quỹ duy trì) / (1 – Tỷ lệ ký quỹ duy trì) x Tổng giá trị tài sản trên tài khoản ký quỹ (Theo giá thị trường).
Công thức này giúp tính ra giá trị chứng khoán nhà đầu tư cần bổ sung để đạt tỷ lệ ký quỹ theo yêu cầu.
Công thức tính số tiền ký quỹ bổ sung
Số tiền ký quỹ cần bổ sung = (Tỷ lệ ký quỹ – Tỷ lệ ký quỹ duy trì) x Tổng giá trị tài sản trên tài khoản ký quỹ (Theo giá thị trường)
Công thức này tập trung vào số tiền mặt mà nhà đầu tư cần nạp vào tài khoản để đáp ứng tỷ lệ ký quỹ yêu cầu.
Sự khác biệt chính giữa hai công thức là:
- Công thức đầu tiên tính bằng giá trị chứng khoán bổ sung (bằng cách mua thêm hoặc thế chấp tài sản khác).
- Công thức thứ hai tính bằng số tiền mặt nhà đầu tư cần nạp vào tài khoản.
Tài khoản chứng khoán sẽ bị force sell xảy ra khi nào?
Sau khi nhận được thông báo call margin (lệnh dừng ký quỹ), nếu nhà đầu tư không nộp thêm tiền hoặc bán bớt chứng khoán theo yêu cầu trong thời hạn quy định, công ty chứng khoán sẽ tự động bán chứng khoán trong tài khoản của nhà đầu tư mà không cần xin ý kiến.
Hành động này, gọi là force sell, được coi như một biện pháp thu hồi tài sản thế chấp để đảm bảo công ty chứng khoán thu hồi khoản vay ký quỹ.
Khi nào nên và không nên sử dụng margin?
Khi nên cân nhắc sử dụng margin
- Khi bạn có kinh nghiệm đầu tư: Chỉ sử dụng margin nếu bạn là nhà đầu tư giàu kinh nghiệm và đã hoạt động lâu năm trên thị trường chứng khoán.
- Khi thị trường tăng trưởng rõ ràng: Sử dụng margin khi thị trường có xu hướng tăng trưởng ổn định và bạn có tầm nhìn rõ ràng về tiềm năng của cổ phiếu muốn mua.
- Khi đầu tư ngắn hạn và có kỷ luật: Dùng margin trong ngắn hạn với chiến lược đầu tư rõ ràng và tuân thủ kỷ luật chặt chẽ.
- Khi mua cổ phiếu có thanh khoản tốt: Ưu tiên sử dụng margin để mua các cổ phiếu có thanh khoản cao, dễ dàng mua bán trên thị trường.
Khi không nên sử dụng margin
- Khi bạn là người mới: Không sử dụng margin nếu bạn mới gia nhập thị trường và chưa có kinh nghiệm trong đầu tư hoặc quản trị rủi ro.
- Khi thị trường không rõ xu hướng hoặc giảm mạnh: Tránh dùng margin khi thị trường thiếu dấu hiệu tăng trưởng hoặc đang trong giai đoạn điều chỉnh mạnh, kể cả khi cổ phiếu bạn muốn mua đang tăng giá mạnh.
- Khi đầu tư dài hạn hoặc không có kế hoạch: Không sử dụng margin trong dài hạn vì dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá ngắn hạn, dẫn đến nguy cơ thua lỗ lớn.
- Khi mua cổ phiếu rủi ro cao: Tránh sử dụng margin để mua các mã cổ phiếu “trà đá penny”, những cổ phiếu tăng giá nhờ tin đồn hoặc bị thao túng giá.
Hậu quả khi bị call margin
Việc bị call margin hoặc bán giải chấp (force-sell) có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ đối với cá nhân nhà đầu tư mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ thị trường. Đặc biệt, khi các công ty chứng khoán áp dụng hình thức Cross margin (ký quỹ chéo), hậu quả càng nghiêm trọng trong các giai đoạn thị trường giảm điểm mạnh (downtrend).
Đối với nhà đầu tư
- Tác động đến kế hoạch đầu tư: Khi bị call margin, nhà đầu tư buộc phải bán bớt cổ phiếu hoặc nộp thêm tiền để đưa tỷ lệ ký quỹ về ngưỡng an toàn.
- Mất quyền kiểm soát danh mục đầu tư:
- Nếu không đáp ứng yêu cầu call margin, công ty chứng khoán sẽ bán giải chấp (force-sell) danh mục của bạn.
- Các mã cổ phiếu bị bán thường không theo ý muốn của bạn, mà do công ty chứng khoán quyết định. Điều này khiến bạn có thể mất đi các cổ phiếu tiềm năng hoặc lỗ lớn hơn dự tính.
- Tổn thất nghiêm trọng tài sản: Tài sản của bạn có thể bị suy giảm đáng kể trong trường hợp cổ phiếu bị bán giải chấp vào thời điểm giá thấp, dẫn đến thua lỗ nặng nề.
Đối với thị trường
- Tăng áp lực bán tháo: Khi nhiều nhà đầu tư bị call margin, các công ty chứng khoán đồng loạt bán chéo cổ phiếu để thu hồi nợ. Điều này làm gia tăng áp lực bán trên thị trường.
- Gây hiệu ứng giảm điểm dây chuyền: Trong giai đoạn downtrend, việc bán giải chấp hàng loạt khiến thị trường càng lao dốc mạnh hơn. Hiện tượng “đỏ lửa” trên bảng điện tử diễn ra trầm trọng và có thể kéo dài qua nhiều phiên giao dịch liên tiếp.
Cách phòng tránh Call Margin
Vay ký quỹ (margin) là con dao hai lưỡi. Mặc dù có thể giúp bạn gia tăng lợi nhuận nhanh chóng nhờ lợi thế vốn tức thời, nhưng cũng dễ dàng “đốt cháy” tài khoản nếu không được sử dụng đúng cách, đặc biệt khi thị trường biến động mạnh. Với những nhà đầu tư sử dụng tỷ lệ margin cao, tâm lý gồng lỗ khi cổ phiếu giảm giá có thể khiến khoản lỗ trở nên nặng nề hơn.
Để tránh rơi vào tình trạng bị call margin, bạn cần lưu ý những điểm sau:
Sử dụng đòn bẩy hợp lý
Khi đầu tư với margin, việc sử dụng đòn bẩy hợp lý là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro. Hạn chế sử dụng tỷ lệ margin cao, đặc biệt nếu bạn chưa có nhiều kinh nghiệm trên thị trường, là một trong những cách bảo vệ tài khoản hiệu quả. Việc vay quá nhiều có thể dễ dàng dẫn đến tình trạng call margin nếu thị trường biến động không như mong muốn.
Thay vào đó, chỉ nên sử dụng margin ở mức an toàn và không vay tối đa (full margin). Bên cạnh đó, việc học hỏi thêm kiến thức về quản trị danh mục đầu tư và phân tích thị trường sẽ giúp bạn đưa ra các quyết định đầu tư sáng suốt, giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.
Cơ cấu danh mục đầu tư
Cơ cấu danh mục đầu tư hợp lý là một yếu tố quan trọng trong việc giảm thiểu rủi ro khi sử dụng margin. Bạn nên ưu tiên bán những cổ phiếu yếu, ít có tiềm năng phục hồi trong tương lai khi thị trường hồi phục. Điều này giúp tối ưu hóa danh mục và giảm thiểu tổn thất. Ngoài ra, đừng chần chừ trong việc thoát khỏi các mã cổ phiếu đang thua lỗ nặng, vì giữ những cổ phiếu này có thể kéo dài tổn thất và gia tăng rủi ro. Việc thường xuyên đánh giá và điều chỉnh danh mục đầu tư giúp bạn bảo vệ tài sản trong mọi tình huống của thị trường.
Kiểm soát tâm lý khi thị trường biến động
Tâm lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình đầu tư, đặc biệt khi thị trường biến động mạnh. Khi thị trường hồi phục, nhiều nhà đầu tư có xu hướng “gỡ gạc” những khoản lỗ đã có, nhưng điều này có thể gây ra quyết định sai lầm.
Hãy coi những biến động này là cơ hội để sắp xếp lại danh mục đầu tư một cách hợp lý, thay vì vội vàng mua bán theo cảm xúc. Một điểm cần lưu ý nữa là tuyệt đối không bình quân giá xuống bằng margin. Khi cổ phiếu giảm mạnh, việc sử dụng margin để mua thêm cổ phiếu với hy vọng giảm giá vốn có thể khiến rủi ro lỗ tăng lên nếu thị trường tiếp tục giảm sâu.
Nhất quyết không bình quân giá xuống bằng margin
Bình quân giá xuống khi cổ phiếu giảm mạnh có thể khiến rủi ro lỗ tăng cao, đặc biệt khi sử dụng margin. Khi vay margin để mua thêm cổ phiếu giảm giá, bạn không chỉ chịu lỗ từ vốn tự có mà còn từ khoản vay, làm khuếch đại tổn thất nếu thị trường tiếp tục đi xuống. Nếu cổ phiếu không hồi phục, bạn có thể bị call margin, yêu cầu bổ sung tiền vào tài khoản hoặc bán cổ phiếu để giữ tỷ lệ ký quỹ.
Thay vì bình quân giá xuống, hãy kiên nhẫn và giữ vững chiến lược đầu tư. Cắt lỗ đúng lúc, quản lý rủi ro chặt chẽ và tránh sử dụng margin để “gỡ gạc” trong những tình huống này sẽ giúp bảo vệ tài khoản và giảm thiểu tổn thất.
Ủy thác cho các quỹ đầu tư chuyên nghiệp (đối với người mới)
Nếu bạn là nhà đầu tư mới và chưa tự tin trong việc quản lý tài khoản, ủy thác cho các quỹ đầu tư uy tín là một lựa chọn đáng cân nhắc. Các quỹ đầu tư như Dragon Capital hay Vinacapital với đội ngũ chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm sẽ giúp bạn xây dựng chiến lược đầu tư an toàn và hợp lý.
Các chuyên gia này sẽ giúp phân bổ tiền của bạn một cách hợp lý, giảm thiểu rủi ro như call margin, và điều chỉnh danh mục đầu tư sao cho phù hợp với xu hướng thị trường. Ủy thác đầu tư là cách giúp bạn giảm bớt gánh nặng và rủi ro, đồng thời vẫn đạt được mục tiêu tài chính dài hạn.
Hiểu rõ về call margin là gì và cách phòng tránh giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro trong giao dịch chứng khoán. Sử dụng margin một cách hợp lý, kết hợp với việc phân tích cơ bản chứng khoán và kỹ thuật sẽ là chìa khóa để tối ưu hóa lợi nhuận và bảo vệ tài sản của bạn.
